De kloof tussen systeem en realiteit

Het gedrag van koeien is niet voorspelbaar. Dat las je al in mijn vorige blog "Koeien en niet-weten".

Wanneer dat gedrag leidt tot veranderingen in het ecosysteem, dan is dat ecosysteem ook niet voorspelbaar.
Dit was wat ik leerde in mijn stage.

Na mijn stage zag ik dat patroon vaker.

Het gedrag van individuele mensen is niet te voorspellen, laat staan wanneer heel veel mensen op elkaar reageren.
Dat levert een compleet onvoorspelbare samenleving op.

Diepe complexiteit

Het gaat verder dan de bekende chaostheorie.
De chaostheorie zegt dat een beperkt aantal oorzaken complex, onvoorspelbaar gedrag kan vormen wanneer die oorzaken niet-lineair zijn (op elkaar reageren).
Maar onze samenleving heeft geen beperkt aantal niet-lineaire oorzaken, het heeft er miljoenen.
Onze samenleving is meer dan chaotisch, je zou het diepe complexiteit kunnen noemen.

Platgeslagen versimpeling

Ons verstand werkt het beste in eenvoudige, lineaire situaties.
We kunnen het dan analyseren, onderzoeken, begrijpen, er oorzaken van achterhalen, apparaten voor bouwen of hiërarchische organisaties voor maken met duidelijke taakverdelingen.
Ons verstand werkt slechter in complexere, niet-lineaire situaties.
We hebben daardoor een voorkeur ontwikkeld voor datgene dat we wel goed snappen.
Het andere zijn we geneigd wat meer af te dekken of zelfs te ontkennen, we zijn er een beetje blind voor.

Het heeft ons veel opgeleverd. We kunnen bijvoorbeeld computers maken.

Computers zijn simpel. Ze volgen eenvoudig regels. En ze kunnen dat heel goed en heel snel.
In een duidelijke, lineaire situatie, die goed is geanalyseerd en die daarna goed is geprogrammeerd, zijn computers erg nuttig.

Maar computers negeren niet-lineaire complexiteit, ze bevatting een simpele versie van processen in onze realiteit. Een versie waarbij de niet-lineariteit is platgeslagen.

Flickr: Mind the Gap, Author: SidewaysSarah, cc by 2

De kloof

Op zich is het niet erg dat computers zo eenvoudig werken. Dat geeft hen juist kracht.
De problemen treden pas op als ze moeten functioneren in de diepe complexiteit van de samenleving.
Wanneer mensen niet in de vakjes passen van de computers, maar er wel afhankelijk van zijn.
Wanneer computersystemen met elkaar moeten communiceren, maar er net andere definities zijn gebruikt.
Wanneer miljarden computers aan elkaar geknoopt worden en problemen in één systeem ook problemen in andere kunnen veroorzaken.

Dan treedt er een kloof op, tussen de versimpele wereld van computersoftware en de diepe complexiteit van de samenleving.

De kloof is enigzins te overbruggen door te zien dat die kloof er is en door zichtbaar te maken wanneer het optreedt.

Computersystemen kunnen zo worden gebouwd dat mensen kunnen benoemen wanneer de kloof optreedt.
Door twijfel over de werking en kwaliteit van het systeem op te slaan, is het mogelijk de kloof zichtbaar te krijgen.
De kloof tussen systeem en realiteit is hanteerbaar te maken, wanneer systemen er rekening mee houden dat die kloof er is.

Hoe? Dat vertel ik in blog 4.